Paszporty POLITYKI 2016

10 stycznia kolejny raz rozdane zostały Paszporty POLITYKI, czyli jedne z ważniejszych nagród kulturalnych w Polsce. Tegoroczna, 24. edycja, wzbogacona została o nową kategorię - Kultura cyfrowa. W kategorii Literatura nagrodę zdobyła Natalia Fiedorczuk - Cieślak, wokalistka, instrumentalistka, animatorka kultury. W debiucie o "trudnym stawaniu się matką" pt. "Jak pokochać centra handlowe" doceniono przenikliwy portret współczesnej Polski widzianej od strony matek z wózkami, za chłodny i niebanalny obraz macierzyństwa, a także za żywy i pełen humoru literacki język (www.polityka.pl/natalia-fiedorczuk-cieslak-laureatka-paszportow-polityki-w-kategorii-literatura)

Książka ta wyrasta z osobistych doświadczeń autorki związanych z macierzyństwem i depresją poporodową, ale wykracza poza nie, stając się zapisem rozpadu osobowości.

„Chodzi o taki moment w życiu, który wszystko zmienia. Huragan, który rewolucjonizuje twój światopogląd. I w moim przypadku tym czymś było macierzyństwo. Moja książka jest właśnie próbą konfrontacji z wewnętrznym kryzysem i trudnymi uczuciami izolacji, odcięcia od świata i dotychczasowych doświadczeń, w obliczu czegoś zupełnie innego, co zmienia osobowość i na co sama byś się nie zdecydowała” – mówiła autorka w rozmowie z Sylwią Szwed w „Wysokich Obcasach” (19.11.2016).

Kim jestem, kiedy rodzę dziecko? Czy wciąż sobą? Czy może wszystkim: matką, żoną, kucharką, opiekunką, przytulającymi ramionami, zaharowaną panią domu, tylko właśnie nie sobą? Fiedorczuk pisze o izolacji, rozczłonkowaniu, rozczarowaniu, ale bez użalania się nad narratorką, raczej z ironią, niż przesadną tkliwością.

„Narracja Fiedorczuk jest pozbawiona sentymentalizmu (z jakim często pisze się o macierzyństwie), za to nie brak jej autoironicznego humoru. A skąd centra handlowe w tytule? Otóż właśnie tam w godzinach przedpołudniowych chowają się sterane kobiety z wózkami. Zamiast wędrować po nieprzyjaznym mieście, mogą mieć chwilę dla siebie, kiedy dziecko uśnie. Siedzą nad kawą wśród innych matek z wózkami. Nie patrzą na siebie. Wiedzą” - pisała o książce Justyna Sobolewska („Polityka”, 22.06.2016).

(culture.pl/pl/tworca/natalia-fiedorczuk-cieslak)

Pozostali laureaci to:

Film: Jan P. Matuszyński 

Nagroda za „Ostatnią Rodzinę”, najdojrzalszy artystycznie debiut ostatnich sezonów. Za twórcze poszerzenie formuły kina biograficznego oraz perfekcyjną współpracę z aktorami, której rezultatem stały się wybitne kreacje odtwórców głównych ról.

Urodzony w 1984 r. Matuszyński kinem zainteresował się w wieku czterech lat i za klasykami powtarza, że film to życie, z którego wycięto nudę. Bohaterami jego dokumentów – jak „Deep Love” czy „Niebo” – są podejmujący trudne wyzwania ludzie z pasją. Wyróżniona w Locarno i obsypana nagrodami w Gdyni fabuła „Ostatnia Rodzina” to najdojrzalszy, ale i najbardziej ryzykowny polski debiut ostatnich lat. Historia Beksińskich została bowiem zdokumentowana przez nich samych i wielokrotnie opisana. Film Matuszyńskiego świetnie pokazuje te rodzinne relacje.

Teatr: Anna Smolar.
Za teatr kameralny i empatyczny, z polotem i humorem podejmujący tematy zepchnięte na margines. Za konsekwentne poszerzanie teatralnego pola oraz chęć i umiejętność dialogowania z każdym odbiorcą.

Anna Smolar urodziła się w 1980 r. i wychowała w Paryżu, ale wróciła do kraju rodziców, by pracować w teatrze. Jej pierwszym głośnym spektaklem byli „Aktorzy prowincjonalni” wystawieni wspólnie z Agnieszką Holland w Teatrze im. Kochanowskiego w Opolu. Kolejne okazały się różnorodne, jednocześnie bliskie życiu i przez to poruszające: „Aktorzy żydowscy” w warszawskim Teatrze Żydowskim, „Dybuk” z Teatru Polskiego w Bydgoszczy czy zrealizowana w Centrum Nauki Kopernik „Henrietta Lacks”. Związki z Francją kultywuje, wystawiając francuskich autorów: Claudela, Camusa, Giraudoux, Pommerata. Przełożyła na francuski „Miłość z kamienia” Grażyny Jagielskiej.

Sztuki wizualne: Daniel Rycharski. 

Za intrygujące połączenie duchowości z aktywizmem, konserwatyzmu z otwartością i prowincjonalizmu z europejskością. Za nadanie całkiem nowego sensu terminowi „sztuka wiejska”.

Daniel Rycharski urodził się w 1986 r. Po studiach w zakresie grafiki w Krakowie powrócił do rodzinnej wsi Kurówko, gdzie mieszka i pracuje. We współpracy z okolicznymi mieszkańcami realizował murale na stodołach, domach i przystankach autobusowych, a później kolejne projekty osadzone w realiach podsierpeckiej wsi. Odkrywa dla sztuki na nowo wiejską społeczność, a przy tym zadaje pytania – na przykład o stosunek Kościoła do mniejszości seksualnych. W 2016 r. brał udział w licznych wystawach, wykonał też na zamówienie rolników zrzeszonych w NSZZ Solidarność „Sztandar św. Ekspedyta”.

Muzyka poważna: Marzena Diakun. 

Za konsekwentny i błyskotliwy rozwój osobowości i kariery dyrygenckiej mimo wszelkich trudności oraz za świetną interpretację partytury wykonanej we Wrocławiu „Zagubionej autostrady” Olgi Neuwirth.

Marzena Diakun urodziła się w 1981 r. w Koszalinie. Dyrygenturę ukończyła z wyróżnieniem w 2005 r. w Akademii Muzycznej we Wrocławiu. Studia podyplomowe odbyła na Universität für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu. Debiutowała w 2002 r. z Filharmonią Koszalińską. Współpracowała m.in. z Orkiestrą Czeskiego Radia w Pradze, Orchestre Philharmonique de Paris, Göteborg Opera, NOSPR w Katowicach i Filharmonią Narodową. Sławę zyskała koncertowym wykonaniem „Umarłego miasta” Korngolda transmitowanym we francuskim radiu i medici.tv, a nasi jurorzy widzą w niej jedną z ciekawszych postaci nowego pokolenia europejskich dyrygentów.

Muzyka popularna: Wacław Zimpel. 

Za przełamywanie granic w muzyce, za autorskie, poparte świetnymi umiejętnościami łączenie różnych tradycji i szukanie w nich tego, co wspólne i uniwersalne.

Wacław Zimpel, urodzony w 1983 r. w Poznaniu, to klarnecista klasycznie wykształcony, ale przekraczający granice muzyczne – w przenośni i dosłownie. Grywa jazz i muzykę improwizowaną w międzynarodowych składach, muzykę żydowską w kwartecie Ircha, nagrywa płyty i koncertuje z muzykami z Indii. Ostatnio najbardziej pochłaniają go relacje między duchowością muzyki Wschodu a koncepcjami zachodniej minimal music. Te zainteresowania słychać na solowym albumie „Lines” wydanym w 2016 r. oraz na płycie tria LAM – nagranej z Hubertem Zemlerem na perkusji i Krzysztofem Dysem na fortepianie.

Kultura cyfrowa: Michał Staniszewski.
Za udowadnianie, że gry wideo mogą łączyć elementy wszystkich dziedzin sztuki. Za konsekwencję w badaniu granic cyfrowego medium. Za artystyczną dojrzałość „Bound”, doświadczenia, które jak dotąd najpełniej uzmysławia potencjał nowej przestrzeni twórczej – wirtualnej rzeczywistości.

Michał Staniszewski urodził się w 1981 r., studiował matematykę, ale życie związał z demosceną – społecznością artystyczną zajmującą się cyfrową sztuką czasu rzeczywistego, czyli zaprogramowaną, a później odtwarzaną na konkretnej maszynie. Wydane w 2016 r. „Bound” współtworzonego przez niego Studia Plastic pokazuje, że dziś nominowany działa w zupełnie innej skali. Przygotowana z myślą o konsoli PlayStation 4 i systemie VR (virtual reality) gra – o kobiecie, która wraca do wspomnień z dzieciństwa, przenosząc się w fantastyczny świat kolorów i tańca – chwalona była na całym świecie za walory wizualne. Ale cały czas drzemie w niej duch demosceny.

Wyróżnienie dla Kreatora Kultury otrzymał Jan Ptaszyn Wróblewski. 

Za bycie dobrym duchem muzyki jazzowej w Polsce od jej prapoczątków aż do dziś. Za wyprowadzenie polskiego jazzu w świat, za udział w powstaniu serii nagrań, która pod szyldem Polish Jazz przetrwała ćwierć wieku i właśnie powróciła po latach niebytu. Za to, że dla całej polskiej sceny muzycznej bywał liderem, aranżerem, organizatorem, nauczycielem i animatorem, nigdy nie traktując jazzu jako ograniczającej konwencji. I za to, że kiedy nie gra, to jak nikt inny potrafi o muzyce opowiadać.

Jan „Ptaszyn” Wróblewski urodził się w 1936 r. w Kaliszu. Od drugiej połowy lat 50. profesjonalnie związany jest z dynamicznie rozwijającą się polską sceną jazzową, jako saksofonista występując m.in. w zespołach Jerzego Miliana i Krzysztofa Komedy. Był pierwszym polskim jazzmanem, który grał w Stanach Zjednoczonych – jako członek orkiestry podczas festiwalu w Newport. Później występował wielokrotnie za granicą, a w Polsce zakładał lub liderował licznym zespołom, m.in. Polish Jazz Quartet, komponując też i nagrywając utwory orkiestrowe oraz piosenki śpiewane m.in. przez Ewę Bem i Andrzeja Zauchę. Stale pomaga młodym adeptom jazzu, angażując się w warsztaty i festiwale. Od 46 lat prowadzi też w radiowej Trójce audycję „Trzy kwadranse jazzu” – najważniejszy program prezentujący ten gatunek muzyczny.

(polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/paszporty)